رطوبت در تعریف عامیانه مقدار نم موجود در هواست که این نم در نگاه علمی تر بخار آب نامیده می شود. رطوبت به طور عمده با دو صورت رطوبت مطلق و رطوبت نسبی تعریف می شود.

بنا بر تعریف رطوبت مطلق Absolute humidity به مقدار بخار آبی که در واحد حجم هوا موجود است گفته می شود. این مقدار رطوبتی که در حجم خاصی از هوا موجود است وابسته به  دمای هواست. رطوبت نسبی Relative humidity به نسبت مقدار رطوبت موجود در حجم هوا با دمای ثابت T بر حداکثر رطوبتی است که آن هوا می‌تواند درهمان دمای T داشته باشد. برای اندازه گیری رطوبت، میزان بخار آب موجود در هوا که به شکل رطوبت نسبی، رطوبت مطلق و نقطه شبنم بیان می شود مورد بررسی قرار می گیرد. رطوبت سنج دیجیتال دارای انواع رطوبت سنج دیجیتال رومیزی، رطوبت سنج دیجیتال صنعتی و حرفه ای و رطوبت سنج جامدات می باشد.از طرفی رطوبت سنج دیجیتال به دو صورت  رطوبت سنج پراب سرخود و رطوبت سنج پراب جدا تقسیم می شود.

در اندازه گیری رطوبت دانستن برخی تعاریف زیر مفید است:

رطوبت نسبی : نسبت بخار آب موجود در حجم معینی از هوا در دمای مشخص t به وزن ماکزیمم بخار آبی که می‌تواند در همین حجم در دمای tداشته باشد را رطوبت نسبی گویند که در هواشناسی و در زندگی روزمره از آن یاد می شود.

رطوبت مطلق : مقدار بخار آب موجود در واحد حجم از هوا را رطوبت مطلق می‌گویند. واحد آن گرم بر متر مکعب یا میلی گرم در لیتر است.

نقطه شبنم : اگر دمای هوا به درجه‌ای برسد که در آن هوای مفروض صد در صد از بخار آب اشباع گردد (فشار ثابت)، چنین درجه‌ای به نقطه شبنم موسوم است یا به عبارتی نقطه شبنم دمائی است که در آن بخار آب موجود در هوا چگالش می شود. این پارامتر در صنایع هواشناسی ، شیمی و مونتاژ الکترونیکی کاربرد وسیعی دارد.

رطوبت سنج محیطی خانگی و مصارف گلخانه ای

امروزه با پیشرفت روز افزون تکنولوژی در منازل مسکونی و ادارات استفاده از تجهیزات کوچک و قابل حمل دماسنجی و سنجش رطوبت به دلیل کنترل کیفیت هوا امری متداول و ضروریست. کنترل رطوبت محیط های مختلف به دلیل جلوگیری از رشد قارچ ها و دیگر انگل ها و نیز خشکی بیش از حد محیط که سبب بروز برخی بیماری های مزمن می شود اصلی ترین دلیل استفاده از نم سنج و ترمومتر ها در محیط های مختلف است.

رطوبت سنج گلخانه

گلخانه محیط دیگریست که استفاده از نم سنج و دماسنج در آن بسیار مهم است. تامین شرايط مطلوب از نظر رطوبت، نور، هوا و خاک اصلی ترین عوامل رشد و نمو گياهان گلخانه ای محسوب می شوند و کمبود يکی ازاین پارامتر ها موجب توقف و کندی در رشد و نمو  گیاه نباتی تحت نظر می گردد و از طرفی ديگر گياهان جوان تکثير شده در گلخانه احتياج به حفاظت در مقابل عوامل نامساعد دارند تا بتوانند رشد و نمو کنند در هر صورت عدم تامین شرایط رشد طبیعی برای هر محصول تولید و تکثیر آن با شکست حتمی رو به رو خواهد شد. تجهیزات وابسته به رطوبت در گلخانه ها را می توان با تعریف زیر برشمرد.

رطوبت سنج چوب  خاک و غلات  (Moisture Meter)

رطوبت سنج های نفوذی نوع دیگری از تجهیزات هستند که دارای یک یا دو سوزن یا میخ هستند که برای سنجش میزان رطوبت موجود در اجسام جامد نظیر چوب گچ خاک  و خاک اره  و غیره مورد استفاده قرار می گیرند این نوع نم سنج ها بر پایه خواص الکتریکی جامدات که عمدتا مقاومت الکتریکی می باشد ساخته می شوند مدل دو پین این نم سنج ها براساس خواص دی الکتریکی چوب گچ و دیگر جامدات کار می کند که عملکردی مشابه با الکترود ها دارند.

نم سنج های نفوذی برای سنج میزان خشک یا تر بودن چوب های مختلف مانند راش، کاج و گردو  و دیگر چوب ها قابل استفاده  برای ساخت مبلمان، کف چوبی، ساخت و ساز و یا برای پروژه های ساختمانی درالوار های بخاری و … استفاده می شود رطوبت سنج نفوذی جامدات در سنجش میزان رطوبت گچ و سازه های گچی همچنین رطوبت خاک در گلخانه ها و کشاورزی  غلاتی نظیر برنج گندم و… نیز استفاده می شود.

بصورت کلی دو نوع رطوبت سنج برای اندازه گیری میزان رطوبت نسبی هوا استفاده می شود:

1- رطوبت سنج چرخان Whiring hygrometer
2- رطوبت سنج آسمن Assman hygrometer

رطوبت سنج چرخان : از دو دماسنج ساخته شده است که مخزن یکی از آن ها با فیتیله ای با قابلیت رسانایی آب پوشش یافته و به عنو ان دماسنج تر استفاده می شود (در ضمن رطوبت سنج چرخان با مخزن و بدون مخزن دارد) و مجهز به دسته ای می باشد که می توان آن را حول محور بازو به حرکت درآورد و بدین ترتیب تهویه لازم در سطح مخزن ها که بخشی حساس دماسنج ها است را تامین می کند.

رطوبت سنج آسمن : تفاوت این رطوبت سنج با رطوبت سنج چرخان در این است که در نوع مکش جریان هوا به کمک یک باد بزن که پس از کوک شدن عمل می کند از روی مخزن دماسنج عبور می کند. علاوه بر این رطوبت سنج آسمن فیتیله به روش دستی مرطوب می شود و مخزن آب وجود ندارد. فن موجود در این رطوبت سنج آسمن جریان هوا با سرعت یکنواخت (5/2متر بر ثانیه ) در سطح دماسنج ها تامین می کند.

انواع رطوبت سنج جامدات (نم سنج جامدات) :

1- رطوبت سنج دیجیتال چوب، کاغذ و مصالح ساختمانی ( گچ - سیمان – بتن )
2- رطوبت سنج علوفه و کمپوست و غلات
3- رطوبت سنج دیجیتال چوب و کاغذ و مصالح ساختمانی ( غیر تخریبی، الکتریکی یا القایی یا غیر تماسی )

رطوبت سنج چوب 

در صنعت چوب یکی از مهم ترین مولفه ها جهت تولید صنایع چوبی رطوبت است. از همین رو سوالات فراوانی برای رفع مشکلات در این خصوص وجود دارد. برای تولید انواع صنایع چوبی به چوب خشک شده نیاز دارید این چوب خشک شده ممکن است به روش طبیعی ( فضای باز ، هانکار ) یا کوره خشک شده باشد. دستگاه رطوبت سنج چوب یکی از روش های تعیین درصد رطوبت چوب را انجام می دهد. در روش اندازه گیری رطوبت چوب با استفاده از رطوبت سنج الکتریکی که در بین اساتید نجار و کارشناسان صنایع چوب گسترش پیدا کرده است به دلیل جیبی و سبک بودن و سرعت بالا به دست آوردن رطوبت چوب محبوب است. در حقیقت دستگاه یک جریان الکتریکی در چوب جریان می دهد و به این روش درصد رطوبت را اندازه گیری می کند. نوع چوب در دقت اندازه گیری رطوبت تاثیر دارد به طور مثال چوب های نواحی معتدله این روش دارای خطایی بین 1.5 درصد است و در چوب تبریزی درصد خطا 3 درصد است و علت آن نابرابری پراکندگی یون های مواد غذایی در چوب است. جرم مخصوص چوب نیز کمی تاثیر داشته و دما نیز تاثیر بسازایی دارد این روش دارای مزایایی نیز هست مثلا زمان سنجش رطوبت چوب سریع است و اندازه گیری نیاز به تخصصی خاصی ندارد این روش با دستگاه های مختلف رطوبت سنج چوب و کاغذ نیاز به تخریب چوب یا قطعه نیست و همچنین دستگاه رطوبت سنج سبک و قابل حمل است ضمنا هزینه اندازه گیری نسبت به بقیه روش های اندازه گیری رطوبت کم هزینه تر است.

روش های اندازه گیری رطوبت نسبی :

•    اندازه گیری رطوبت به روش مستقیم
•    اندازه گیری رطوبت به روش غیر مستقیم

1-    اندازه گیری رطوبت به روش مستقیم :  

در اندازه گیری رطوبت به روش مستقیم از وسایلی استفاده می گردد که بطور مستقیم قادر به اندازه گیری رطوبت نسبی هوا می باشد. از وسایلی استفاده می گردد که نسبت به رطوبت هوا حساسیت زیادی دارند وبا تغییر رطوبت هوا برخی از پارامترهای فیزیکی آن مواد تغییر می کند. یکی از این رطوبت سنج ها که اصطلاحا به آن هیدروگراف می گویند و کاربرد زیادی در ایستگاه های هوا شناسی دارد .بر اساس اندازه گیری تغییر طول جنس موی خاصی از انسان عمل می کند در این وسیله یک رشته موی انسان را 10الی 100برش طولی داده وتوسط وزنه کوچکی که به اهرمی متصل است درحال کشش قرار می دهند دراثر تغییر رطوبت هوا،طول مو تغییر نموده واین وسیله به عنوان ترموهیدروگراف معرفی شده اند. نوع دیگری از این رطوبت سنج ها دستگاه هایی هستند که بر اساس تغییر مساحت سطح مشخصی از پوست قورباغه (که درحال کشش می باشد) عمل می کند ومشابه دستگاه قبلی است که در صنایع نساجی که اندازه گیری وکنترل رطوبت از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، کاربرد زیادی دارد. ازدیگر وسایل که در این گروه ها جای دارند ترمو هیدرو متردیجیتالی است. ترمو هیدرو متردیجیتالی دارای سنسوری است که دراثر تغییر رطوبت هوا جریان الکتریکی ایجاد می نماید میزان جریان الکتریکی متناسب با میزان رطوبت هوا می باشد، ترمو هیدرو متردیجیتالی در سنجش رطوبت هوا در مقابل دهانه دمنده سیستم های تهویه کاربرد زیادی دارد همان طور که از نام آن پیداست این وسیله قادر به اندازه گیری رطوبت ودمای هواست.

2-    اندازه گیری رطوبت به روش غیر مستقیم: 

دراین روش با اندازه گیری دو پارامتر دمای دماسنج خشک چرخان و دماسنج تر چرخان ،مقدار رطوبت نسبی به کمک روابط،جداول، خط کش ونمودار سایکرومتری تعیین می شود وخط کش ونمودار بیشترین کاربرد را دارند. دماسنج خشک و دماسنج تر چرخان، مقدار رطوبت نسبی به کمک روابط، جداول، خط کش و نمودار تعیین می شود. در اندازه گیری دمای خشک و تر چرهان لازم است جریان هوای اجباری با سرعت 2.5 متر ر ثانیه از سطح بخش حساس دما سنج ها عبور داده شود. بدین منظور رطوبت سنج به گونه ای طراحی گردیده است تا دو دماسنج خشک و تر در کنار یکدیگر قرار گرفته و سرعت مورد نظر هوا از سطح مخزن آنها عبور داده شود.