دورسنج موتور خودرو یا تاکومتر ابزاری است که سرعت شافت یا دیسک خودرو، موتورسیکلت یا سایر ماشین‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه معمولاً سرعت دیسک را در واحد دور در دقیقه، یا آر پی ام (RPM: revolutions per minute) اندازه‌گیری می‌کند.

یکی از دستگاه هایی که جهت اندازه گیری سرعت دوران، تعداد دور و سرعت خطی  یک جسم دوار بکار می رود تاکومتر و یا سرعت سنج می باشد. دور سنج ها با توجه به کاربرد آن به انواع دورسنج تماسی و غیر تماسی تقسیم می شوند که در مکان هایی که با سرعت بالا مواجه هستیم و یا مواردی که نمی توان تماس برقرار کرد از دورسنج های غیر تماسی استفاده می شود. از دورسنج ها برای اندازه گیری سرعت موتورهای دوار، فن های متحرک، اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله و ... استفاده کرد.

انواع دورسنج

1-دورسنج مکانیکی : این نوع دورسنج ها با برقراری تماس با جسم کار خود را انجام میدهند، معمولا در انتهای دستگاه یک برآمدگی دوکی شکل یا اتوانه ای شکل جهت تماس با جسم دوار تعبیه گردیده است که همزمان با افزایش سرعت و تعداد دور بر دقیقه دستگاه با تبدیل این کمیت مکانیکی به الکتریکی برای مثال اتصال زائده به شافت یک آرمیچر میتواند مقدار سرعت و دور بر دقیقه را اندازه گیری نماید.

2-دورسنج نوری یا لیزری: در نمونه های نوری لیزری معمولاً به کمک چسباندن یک برچسب منعکس کننده لیزر تابشی از دستگاه میتوان سرعت و تعداد دور بر دقیقه را اندازه گیری کرد.

در نمونه های دیگر دورسنج نوری که به استروبوسکوپ معروف هستند از مکانیزم جالبی استفاده کرده به این صورت که در ابزار استروبوسکوپ با فرکانس مختلف می توان یک فلاش را تحرک کرد و فلاشری شروع به خاموش و روشن شدن و فلاش زدن می کند. در چشم ما با توجه به اینکه در فلاش های لحظه تصویر را به وضوح می بیند در حالتی که فرکانس فلاش زدن دستگاه با فرکانس چرخش برای مثال یک فن برابر شد، جسم دوار را به صورت ثابت و بدون حرکت می بیند که از این روش می توان اولین فرکانس کردش دستگاه که معرف دور بر دقیقه یا rpm است را بدست آورد. از استربوسکوپ جهت تشخیص عیوب سطح ورق ها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند می توان استفاده نمود.

کاربرد دور سنج / تاکومتر/ استروبوسکوپ

•    جهت اندازه گیری سرعت موتورهای دوار غیر قابل دسترس
•    فن های متحرک, پمپ ها چرخ دنده و ماشین آلات
•    خطوط تولید خودرو
•    دستگاه های پروانه دار
•    کنترل و اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله
•    جهت تشخیص عیوب سطح ورق ها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند می توان از از استربوسکوپ استفاده نمود.

نکاتی که در انتخاب دورسنج یا تاکومتر یا استروبوسکوپ باید به آن توجه کرد:

•    محدوده اندازه گیری تعداد دور
•    سرعت اندازه گیری دور سنج یا دور بر دقیقه
•    نوع مکانیزم که می تواند لیزری، مکانیکی و نوری باشد
•    پرتابل بودن یا قابلیت نصب دور سنج
•    قابلیت های دستگاه نظیر: قابلیت اتصال به کامپیوتر، داشتن حافظه داخلی و یا جانبی
•    قابلیت های منحصر به فرد که گاها مورد نیاز است مثلا اندازه گیری دما به همراه دور سنج یا اندازه گیری لرزش به همراه دور سنج در یک دستگاه

انواع تاکومتر و تاریخچه دورسنج ها

دورسنج ها به صورت آنالوگ و دیجیتال ساخته می شوند که مدل آنالوگ و کاملا مکانیکی آنها بسیار قدیمی است امروزه مدل های دیجیتال در انواع مکانیکی و نوری، مادون قرمز ( که عمدتا با نام دورسنج لیزری شناخته می شود ) و مکانیکی-لیزری و مدل بسیار پیشرفته و دقیق تر به صورت پرتابل به بازار عرضه می شوند.

دورسنج آنالوگ

دور سنج های آنالوگ قدیمی ترین مدل های تاکومتر در جهان محسوب می شوند اولین دورسنج برای اندازه گیری سرعت حرکت و توسط دانشمند آلمانی Dietrich Uhlhorn در سال 1817 بر اساس خاصیت گریز از مرکز ساخته شد که در سال 1840 برای اندازه گیری سرعت و دور گردش چرخ های لوکوموتیو استفاده شد. این دور سنج ها در ادامه مسیر پیشرفت خود در خودرو های سبک و سنگین برای سنجش دور موتور ماشین ها به کار گرفته شدند که رفته رفته جای خود را به مدل های دیجیتالی دادند.

دورسنج دیجیتال

تاکومترهای دیجیتال نوع جدید تر و پیشرفته تری از خانواده دور سنج ها محسوب می شوند که دارای مدار الکترونیکی برای اندازه گیری دقیق تر دور یا سرعت چرخش بر اساس واحد اندازه گیری RPM می باشد این تاکومتر ها تجهیزاتی ابزار دقیق دارای پردازنده، سنسور مادون قرمز (معروف به سنسور دورسنج) صفحه نمایش و…می باشند که به وسیله یک مدار به هم مرتبط می شوند. 

دورسنج دیجیتال مکانیکی

این تاکومتر از یک شفت یا محور عمود تشکیل شده است که در انتها محور در هنگام چرخش یک کلید یا سوییچ حساس فعال می شود و هر بار سوییچ شدن بیانگر یک بار گردش موتور است این سوییچ در ادامه به یک پردازنده یا میکرو کنترلر متصل می شود که تعداد دفعات سوییچ را ثبت می کند میکروکنترلر مقادیر ثبت شده را به اعداد قابل نمایش بر روی LCD بر حسب دور بر دقیقه rpm یا هر واحد دیگری متناسب با یکای اصلی تبدیل می کند. سپس مقادیر را به صورت دهدهی نمایش می دهد.

دور سنج نوری

دورسنج نوری نوع امروزی تر از خانواده تاکو متر هاست که به وسیله یک سنسور مادون قرمز دوران و گردش دور موتور و… را اندازه گیری می کند. این تجهیزات در انواع مادون قرمز یا لیزری مکانیکی_لیزری با قیمت و کیفیت های متنوع به بازار می شوند.

دورسنج مادون قرمز

این تجهیز با بهره گیری از سنسور های تاکومتر مادون قرمز دقیق و حساس و نور لیزر بالاترین دقت و سرعت را در اندازه گیری ها به نمایش می گذارند سنسور های دور سنجی گاها در قالب ماژول دورسنج برای مقاصد آموزشی به بازار عرضه می شوند شکل های زیر نمایی از مدار ، سنسور و ماژول دورسنج (مدار راه اندازی سنسور دورسنج موتور ) را مشاهده می کنید.

دورسنج مادون قرمز و مکانیکی

دورسنج مادون قرمز و مکانیکی نوع دو کاره و پیشرفته تری نسبت به انواع قبلی تکومترهاست که با دارا بودن سنسور مادون قرمز مجهز به نور لیزر و اتصالات مکانیکی توامان جهت اندازه گیری های مختلف استفاده می شوند.