صوت

صوت ارتعاش یا موجی است که از یک وسیله قابل ارتجاع متصاعد می‌شود. سرعت صوت، فاصله‌ای‌ست که یک موج صوتی در مدت زمان یک ثانیه در یک سیال می‌پیماید. سرعت صوت مشخص می‌کند که این موج در بازهٔ مشخصی از زمان چه مسافتی را طی می‌کند. اندازه گیری صدا در بسیاری از صنایع به منظور حفاظت شنوایی و کنترل صدا بسیار حائز اهمیت می باشد، برای این منظور از صدا سنج ها و یا صوت سنج ها استفاده می شود. صداسنج ها میزان صدای تولید شده را اندازه گیری و برروی صفحه نمایشLCD نمایش می دهد . میزان صدا بر حسب dB و هم چنین به صورت کد های رنگی روشن بر روی صفحه نمایش داده می شود .کاربر می تواند میزان صدا را برنامه ریزی کند به صورتی که اگر صدا شدت یافت چراغ های LEDاز رنگ سبز به قرمز تغییر یابد و عبارت OVER بر روی صفحه نمایش نشان داده شود.

تعریف صوت سنج یا صداسنج Sound Level Meter

صوت سنج ها ابزاری هستند که قادر به سنجش شدت امواج صوتی هستند. صدا یک سری از امواج فشار است که از طریق واسطه ای مانند هوا یا آب عبور می کند. هر چه فشار قوی تر باشد صدای بلند تر می شود. این دستگاه ها قابلیت اندازه گیری پارامتر صدا بر حسب دسی بل را دارد. معمولا صوت سنج های موجود از نوع صوت سنج دیجیتال پورتابل بوده و نمونه های حرفه ای آن قابلیت آنالیز صوت ( آنالیزور صوت ) و ذخیره مقادیر اندازه گیری شده ( دیتالاگر صدا ) را دارد.

 صدا چیست؟

وقتی تغییرات فشار هوا موجب تولید امواجی از فشار شده که در اتمسفر منتقل می شود صوت ایجاد می شود . هنگام عبور،  این امواج به روش های گوناگونی با محیط خود ارتباط دارند. صدا واژه ای است که  ناخود آگاه  برای صوت به کار برده می شود . طریقه انتقال صوت به صورت موج است که موج سینوسی معمول ترین نوع موج صوتی است که در یک سمت و بدون واگرایی از منبع تولید دور می شود.

 با وجود اینکه ویژگی های ترازسنج های صوتی می تواند تنوع داشته باشد اما در کل یک ترازسنج صوت حداقل دارای سه قسمت مهم می باشد :

الف – پردازش گر

ب –میکروفن

 ج - نمایش گر

وظیفه هر میکروفن بر اساس اعمال فشار صوت بر سطح دیافراگم آن و تولید جریان متناظر الکتریکی می باشد. در پردازش گر با توجه به ویژگی دستگاه و نیاز کاربر، اطلاعات گرفته شده از میکروفن تقویت، توزین و پردازش  میشود سپس توسط نمایش گر دیجیتال یا عقربه ای مقادیر نشان داده می شود. این وسیله که یک میکروفن خازنی در ورودی خود دارد صوت را می گیرد و بعد از چند طبقه تقویت،این سیگنال آنالوگ را به دیجیتال تبدیل  می کند و نشان می دهد. این وسیله یک تراز سنج صوت می باشد که آلودگی های صوتی محیط را بر حسب دسی بل مشخص می کند و بر روی نمایش گر به ما نشان می دهد.

انواع صدا سنج

صدا سنج ها با توجه به نوع کاربرد به انواع تراز سنج صوت، صدا سنج از نوع جمع شونده و دوزیمتر تقسیم می شوند که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:

1-تراز سنج صوت (SLM=Sound Level Meter)

این دستگاه برای اندازه گیری تراز فشار صوت طراحی شده است. هرچند که قابلیت و توانایی ترازسنج های صوتی متنوع است اما به طور کلی هر تراز سنج صوت حداقل دارای یک میکروفون، مدارهای الکترونیکی و صفحه نمایش می باشد. SLM تراز فشار صوت را در یک لحظه در یک موقعیت خاص اندازه گیری می کند. برای اندازه گیری صدا با استفاده از تراز سنج صوت، صدا سنج را در امتداد بازو در ارتفاع گوش افرادی که در معرض سروصدا هستند قرار دهید. در بیشتر صدا سنج ها، موقعیت میکروفون نسبت به منبع صوت چندان اهمیت ندارد. در دستورالعمل مربوط به هر دستگاه در مورد چگونگی قرار گرفتن میکروفون توضیح داده شده است. صدا سنج را باید قبل و بعد از هر بار استفاده کالیبره کرد. در دستورالعمل دستگاه نحوه کالیبراسیون شرح داده شده است. در بیشتر صدا سنج ها میزان صدا در وضعیت پاسخ سریع (Fast) یا کند (Slow) قابل اندازه گیری است. میزان پاسخ دهی، مدت زمانی است که دستگاه قبل از نمایش تراز صوت روی صفحه توانایی محاسبه میانگین را دارد. عموما اندازه گیری تراز صوتی محیط کار در وضعیت پاسخ کند (Slow) انجام می گیرد.

انواع تراز سنج های صوت (SLM)

صدا سنج ها را بر اساس استاندارد IEC 61672-1:2002 و بر حسب میزان دقت شان به دو دسته کلی کلاس 1و 2 تقسیم می کنند. صداسنج کلاس یک دقیق تر از نوع کلاس دو می باشد. تراز سنج های کلاس یک: این نوع تراز سنج ها بسیار دقیق بوده و دارای بالاترین کیفیت و کمترین خطا می باشند و در مباحث مهندسی آکوستیک، کارهای آزمایشگاهی و تحقیقاتی بکار می رود. تراز سنج های کلاس دو: این نوع صداسنج ها برای اندازه گیری در صدا در محیط های کاری و صنایع قابل استفاده می باشند که نسبت به نوع اول دقت کمتری دارند. هیچ گونه صدا سنجی با دقت کمتر از صدا سنج نوع دوم نباید جهت اندازه گیری صدای محیط کار به کار رود. یک صدا سنج معمولی (SLM) فقط صدای لحظه ای را اندازه گیری می کند و برای محیط های کاری با تراز صدای یک نواخت مناسب می باشد. اما در محیط های کاری با صدای ضربه ای، غیر یک نواخت و متغیر، استفاده از صدا سنج معمولی جهت تعیین میانگین مواجهه فردی با سرو صدا در یک شیفت کاری صحیح نمی باشد. بهترین روش اندازه گیری میزان مواجهه فردی استفاده از دوزیمتر صدا می باشد.

2- صداسنج از نوع جمع شونده (ISLM= Integrating Sound Level Meter)

این دستگاه شبیه دزیمتر می باشد و تراز معادل مواجهه صوت را در یک دوره زمانی اندازه گیری می کند. البته، این دستگاه میزان مواجهه فرد با صدا را مشخص نمی کند زیرا مثل SLM دستی می باشد و امکان اتصال به بدن را ندارد. ISLM تراز معادل صدا را در موقعیت خاص اندازه گیری می کند حتی اگر تراز صدا مرتباً تغییر کند، این دستگاه یک عدد بعنوان تراز معادل صوت را نشان می دهد.

3-دزیمترصدا (Dosimeter)

دراندازه گیری و ارزیابی میزان مواجهه کارگر با صدای محیط کار دقیق ترین روش دوزیمتری است. دستگاه دزیمترصدا، کوچک، سبک و قابل اتصال به فرد می باشد. (به کمر فرد متصل می شود) و میکروفون آن به یقه در نزدیکی گوش متصل می گردد. چون در این روش کلیه زمان های مواجهه کارگر با ترازهای مختلف در طول شیفت محاسبه و با استفاده از تراز معادل دوز دریافتی کارگر در یک شیفت کاری اندازه گیری می شود، این روش برای بررسی میزان مواجهه فرد در طول یک شیفت بسیار دقیق می باشد. برخی منابع به جای کلمه دوزیمتر از دستگاه سنجش مواجهه فردی استفاده کرده اند.

در انتخاب یک صدا سنج به موارد زیر توجه فرمایید:

• دقت اندازه گیری
• محدوده فرکانس
• دامنه دینامیک
• محدوده اندازه گیری صوت
• زمان اندازه گیری
• نوع دستی و اتوماتیک
• نوع نمایش گر و دقت آن
• قابلیت اتصال به کامپیوتر و ذخیره اطلاعات